قیمت هر کتاب در طول 4سال دولت دهم چقدر گران شد؟

آمار نشر کتاب یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی – اجتماعی به شمار می‌رود که با بررسی و مقایسه‌ آماری می‌تواند سیاستگذاران این عرصه را برای برنامه‌ریزی و شناخت نقاط قوت و ضعف یاری کند.

 گزارش نشر هفتگی ایران، در این بخش به بررسی آمار بهای کتاب‌های منتشر شده در بازه زمانی سال 1388 تا 1393 می‌پردازد تا نوسان و فراز و نشیب‌های بهای کتاب را مورد بررسی قرار دهد. 


طی دهه 80 قیمت کتاب​ روند صعودی را پشت سرگذاشته، در سال​های آغازین این دهه اگرچه ثبات و شیب ملایم افزایش قیمت دیده می​شود، اما هرچه به سال 90 نزدیکتر شده​ایم این روند شتاب و افزایش بیشتری یافته​است. این درحالیست که اکثر مخاطبان نوسانات قیمت ارز در بازار کتاب، وضعیت ناشران خصوصی و دولتی، و اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در زمینه کتاب را دلیل تورم و افزایش قیمت‌ها قلمداد می‌کنند.

لازم به ذکر است که بهای کتاب باتوجه به اجرایی کردن مرحله دوم هفمندی یارانه‌ها در سال جدید، روند صعودی خود را حفظ کرده، اما با توجه به ارائه آمار کامل از طول سال‌های گذشته و اینکه هنوز زمان کمی را از سال جدید پشت سر گذاشته‌ایم، طبیعتا گزارش آماری قیمت کتاب سال 93 در این گزارش ارائه نشده و این آمار از سال 1388 تا 1393 می‌باشد.

گزارش آماری قیمت (ریال) کتاب‌های منتشر شده از 1388 تا پایان 1392

موضوع / تاریخ سال 1388 سال 1389 سال 1390 سال 1391 سال 1392
کلیات 62535 65177 69903 105558 128469
فلسفه 36442 44972 51011 70719 102052
دین 34387 37116 41640 58360 88444
علوم‌اجتماعی 43720 50878 54125 74188 105339
زبان 45156 50504 55384 75346 100861
علوم‌طبیعی‌و ریاضیات 63852 78413 77679 103626 137594
علوم‌عملی 67445 68865 74108 102491 154791
هنر 52735 63767 73390 96624 127009
ادبیات 39521 43440 51509 66671 90486
تاریخ‌و‌جغرافیا 45661 48313 58015 75212 107733
کودک‌و‌نوجوان 16098 17401 21644 30453 42851
کمک‌آموزشی 38098 43605 51818 80098 110894
میانگین بهاء 45470 51037 56685 78278 108043


بر اساس این آمار، بهای کتاب بطور میانگین در تمام موضوعات در این بازه زمانی، قیمت کتاب بالغ بر 2.5 برابر رشد داشته است که البته این عدد در بین کتاب‌های مختلف با درصد کمتر و بیشتری روبرو بوده است؛ بطوریکه کتاب‌های کمک آموزشی با بیشترین رشد (حدود 4 برابر) و کلیات با کمترین افزایش مواجه بوده است.

اما با توجه به اینکه افزایش تعداد صفحات کتاب‌ها در این سال‌ها بر قیمت تمام شده کتاب تاثیر مستقیمی دارد، مروری بر آمار بهای تمام شده هر صفحه کتاب در موضوعات مختلف خالی از لطف نیست و چه بسا اطلاع دقیق‌تری نسبت به روند افزایش بهای کتاب در 5 سال اخیر به دست دهد.

گزارش آماری از متوسط بهاء در هر صفحه  کتاب‌ها از 1388 تا پایان 1392

موضوع / تاریخ سال 1388 سال 1389 سال 1390 سال 1391 سال 1392
کلیات 206 254 282 362 473
فلسفه 170 192 216 309 430
دین 108 125 149 197 307
علوم‌اجتماعی 171 200 269 348 449
زبان 185 219 263 327 447
علوم‌طبیعی‌و ریاضیات 214 258 272 437 556
علوم‌عملی 254 275 306 436 830
هنر 304 364 421 587 792
ادبیات 165 193 234 309 414
تاریخ‌وجغرافیا 161 181 208 292 447
کودک‌ونوجوان 441 518 590 826 1305
کمک‌آموزشی 210 230 266 396 562
میانگین 215 250 289 402 584
بر اساس این آمار، بهای هر صفحه کتاب بطور میانگین در تمام موضوعات، از سال 1388 تا ابتدای 1393، بیش از 100درصد افزایش داشته، که بهای هرصفحه کتاب‌های علوم عملی بیشترین افزایش را به خود اختصاص داده است.

با این همه افزایش قیمت کتاب در مقایسه با افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات مصرفی مردم بالاتر نبوده است و در مقایسه با سایر کالاهای موجود در بازار، قیمت ارزانی دارد؛ اما در کنار این موضوع باید قبول کرد که مشکلات اقتصادی می تواند زمینه ای برای خرید کمتر کتاب باشد.

برای مقابله با کاهش آمار مطالعه، در مواجهه با این افزایش قیمت، بازهم کمک‌های دولتی اولین موردی است که به اذهان خطور می‌کند؛ اما باید به دنبال راهکارهایی برای گسترش و رشد آمار مطالعه در کشور بود، چراکه دولت همواره برای کتاب یارانه پرداخت کرده، ولی نتیجه مطلوب برای بالا بردن سرانه مطالعه در کشور را ایجاد نکرده است.

راهکارهایی از قبیل اعطای بن کتاب به قشرهای مختلف که از لحاظ مالی تأمین نیست، با نظرات و انتقادات مختلف در توزیع آن، به اجرا درآمد؛ اما با یک حساب سر انگشتی می توان دریافت که برای اکثر قشرها بویژه آنها که در شهرهای دیگر سکونت دارند یا یارانه ای تدارک دیده نشده یا با این مقدار بن تعلق گرفته، زیاد قابل اعتنا نیست.

یکی از راه‌های مفید، افزایش مراکز کتابخانه ای است که دولت می‌تواند با حمایت و ارائه خدمات و امکانات کتابخانه‌ای، در جهت ارتقاء سطح مطالعه عمومی اقدام کند. همچنین چاپ کتاب‌هایی با کاغذهای کاهی و با امکانات ساده و جیبی نیز می‌تواند تسهیل کننده این امر باشد و معاوضه کتاب، هدیه دادن کتاب و حتی فروش کتاب‌های دسته دوم می‌تواند تا حدی گرانی کتاب را دور بزند.